مازندران، یکی از زیباترین و پربازدیدترین استان‌های ایران، همچنان درگیر معضلی به نام «زباله» است. استان سبز و سرسبز مازندران که میزبان گردشگران و طبیعت‌گردان از اقصی نقاط کشور است، به‌طور روزافزون در حال تبدیل شدن به محلی برای انباشت زباله‌های بی‌برنامه، بی‌مسئولیت و بی‌توجهی به طبیعت است. در حالی که مسئولان باید با برنامه‌ریزی دقیق و جدی به رفع این مشکل پرداخته و این بحران زیست‌محیطی را مهار کنند، اما همچنان بی‌توجهی و کم‌کاری در این عرصه چشمگیر است.
زباله در مازندران؛ بحران جدی‌تر از آنچه فکر می‌کنید
در این سال‌ها، یکی از مشکلات اصلی مازندران، انباشت زباله‌ها در گوشه و کنار استان است. از سواحل زیبای دریای خزر گرفته تا جنگل‌های هیرکانی و دشت‌های سرسبز، همه درگیر این بحران شده‌اند. این مشکل به‌ویژه در ایام تعطیلات و به‌ویژه در نوروز و تابستان که تعداد گردشگران به اوج می‌رسد، شدت بیشتری می‌یابد. از آن زمان که گردشگران با هیجان و شوق به مازندران وارد می‌شوند، تا زمانی که از این استان می‌روند، زباله‌هایی که به‌جا می‌گذارند، همچنان بر دوش طبیعت سنگینی می‌کند. این زباله‌ها نه‌تنها باعث آسیب به زیبایی طبیعی استان می‌شود، بلکه برای سلامت انسان‌ها و حیات‌وحش خطرناک است.
بر اساس آمارهای رسمی، مازندران یکی از استان‌های پرجمعیت در بخش گردشگری است، اما در عین حال، با مشکل مدیریت پسماندها و زباله‌ها به شدت دست و پنجه نرم می‌کند. بی‌توجهی به این مسئله در بلندمدت می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به منابع طبیعی استان وارد کند. یکی از دلایل اصلی این بحران، نبود سیستم‌های مؤثر جمع‌آوری زباله در بسیاری از مناطق گردشگری و همچنین نبود فرهنگ صحیح مدیریت پسماند در میان گردشگران است.
مقصر کیست؟
در نگاه اول، انگشت اتهام به‌طور معمول به سمت گردشگران می‌رود. بله، بخشی از این معضل به رفتار برخی از مسافران و گردشگران بازمی‌گردد که بدون توجه به تبعات زیست‌محیطی، زباله‌ها را در طبیعت رها می‌کنند. اما این تنها یک بخش از داستان است. مسئولان اجرایی و دستگاه‌های متولی باید برای این وضعیت چاره‌اندیشی کنند و اقدامات مؤثری برای مدیریت این بحران انجام دهند. از جمله مهم‌ترین مشکلاتی که سبب تشدید بحران زباله در مازندران شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. کمبود زیرساخت‌ها: در بسیاری از مناطق گردشگری مازندران، به‌ویژه در نواحی روستایی و دورافتاده، سیستم‌های جمع‌آوری و دفع زباله مناسب وجود ندارد. این کمبود باعث می‌شود که زباله‌ها بدون کنترل در طبیعت رها شوند.
2. نبود فرهنگ‌سازی مؤثر: هنوز بسیاری از گردشگران و حتی برخی از بومیان استان به‌درستی از اهمیت تفکیک زباله‌ها و عدم رها کردن آنها در طبیعت آگاه نیستند. کمپین‌های محیط‌زیستی ضعیف و ناپیوسته باعث شده‌اند که این مشکل حل نشود.
3. ضعف در اطلاع‌رسانی: اطلاع‌رسانی درباره قوانین مربوط به زباله، تفکیک پسماند و نظافت طبیعت به‌درستی انجام نمی‌شود. بسیاری از گردشگران و حتی ساکنان محلی از وجود سیستم‌های جمع‌آوری و تفکیک زباله در مناطق مختلف بی‌خبر هستند.
4. تورم و فشار اقتصادی: در شرایطی که بسیاری از خانواده‌ها تحت فشار اقتصادی قرار دارند، هزینه‌های حمل و دفع زباله برای مقامات محلی به یک چالش تبدیل شده است. در عین حال، بسیاری از کسب‌وکارهای محلی به دلیل نبود امکانات مناسب برای مدیریت زباله‌ها، دچار مشکلاتی شده‌اند.
پیامدهای زباله و انباشت آن در طبیعت مازندران
اگر مسئولان نتوانند به‌سرعت برای حل بحران زباله در مازندران اقدام کنند، تبعات این مشکل می‌تواند از آنچه که تصور می‌شود، سنگین‌تر باشد. برخی از پیامدهای این بحران به شرح زیر است:
1. آسیب به اکوسیستم‌های طبیعی: زباله‌های پلاستیکی و مواد شیمیایی موجود در آنها می‌توانند به‌طور مستقیم به اکوسیستم‌های طبیعی استان آسیب برسانند. این زباله‌ها می‌توانند به خاک، آب و هوا آسیب وارد کرده و باعث تهدید زیستگاه‌های طبیعی موجودات وحشی شوند.
2. تأثیرات منفی بر گردشگری: یکی از بزرگ‌ترین منابع درآمدی مازندران، گردشگری است. طبیعت بکر و دست‌نخورده این استان باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی می‌شود. اما زباله‌ها و آشفتگی‌های ناشی از آن می‌تواند به اعتبار استان آسیب وارد کرده و گردشگران را از سفر به این منطقه منصرف کند.
3. افزایش هزینه‌ها: رها کردن زباله‌ها در طبیعت می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های مدیریت پسماند در استان شود. هزینه‌های جمع‌آوری، دفع و بازیافت زباله‌های رهاشده می‌تواند به‌مرور زمان سنگین‌تر شود.
4. بیماری‌ها و خطرات بهداشتی: زباله‌های رهاشده در طبیعت می‌توانند زمینه‌ساز شیوع بیماری‌های مختلفی مانند بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های پوستی و مشکلات تنفسی شوند. به‌ویژه در مناطق گردشگری که جمعیت زیادی از گردشگران در آنها تجمع می‌کنند، این خطرات بسیار بیشتر می‌شود.
راهکارهای عملی و خلاقانه برای مقابله با بحران زباله در مازندران
1. برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جمع‌آوری زباله: مسئولان باید به‌سرعت به تأسیس سیستم‌های مدرن و کارآمد جمع‌آوری زباله در مناطق گردشگری و حتی روستاها بپردازند. این سیستم‌ها باید طوری طراحی شوند که زباله‌ها به‌سرعت جمع‌آوری شده و به‌طور صحیح دفع شوند.
2. فرهنگ‌سازی گسترده: دولت و دستگاه‌های اجرایی باید به‌طور جدی در زمینه فرهنگ‌سازی درخصوص مدیریت زباله‌ها و تفکیک پسماند در میان گردشگران و حتی ساکنان محلی اقدام کنند. ایجاد کمپین‌های محیط‌زیستی و آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها می‌تواند نقش مهمی در تغییر رفتار مردم داشته باشد.
3. تشویق کسب‌وکارهای محلی: کسب‌وکارهای محلی باید تشویق شوند تا در مدیریت صحیح پسماندها مشارکت کنند. اعطای تسهیلات و معافیت‌های مالی به کسب‌وکارهایی که سیستم‌های جمع‌آوری زباله و بازیافت در محل خود ایجاد می‌کنند، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی در حل این بحران کمک کند.
4. استفاده از فناوری‌های نوین: استفاده از اپلیکیشن‌های موبایلی برای ردیابی و مدیریت زباله‌ها در مناطق مختلف می‌تواند یک راهکار مؤثر باشد. این اپلیکیشن‌ها می‌توانند گردشگران را از نحوه تفکیک زباله‌ها و مکان‌های مناسب برای دفع زباله‌ها آگاه کنند.
5. گسترش تورهای سبز و مسئولانه: شرکت‌های گردشگری باید تورهای سبز و مسئولانه را توسعه دهند که در آنها از گردشگران خواسته شود تا زباله‌ها را با خود حمل کرده و در مکان‌های مشخص دفع کنند. این امر می‌تواند به تقویت فرهنگ احترام به طبیعت کمک کند.
مسئولیت امروز، فردای بهتر
مازندران نیاز به یک اقدام جدی، هماهنگ و بلندمدت در زمینه مدیریت زباله‌ها دارد. بی‌توجهی به این معضل، نه‌تنها آسیب به طبیعت استان است، بلکه باعث تهدید جدی به گردشگری و اقتصاد محلی نیز خواهد شد. دستگاه‌های اجرایی باید با برنامه‌ریزی و استفاده از ظرفیت‌های موجود، راه‌حل‌های مؤثر و خلاقانه برای مقابله با بحران زباله در این استان بیابند.
اگر امروز مسئولان ما از خواب غفلت بیدار نشوند و چاره‌ای برای این بحران نیندیشند، فردا ممکن است خیلی دیر باشد. مازندران می‌تواند و باید به محیطی تمیز، سالم و زیبا تبدیل شود. اما این امر تنها با همکاری تمام مسئولان، کسب‌وکارها و مردم محقق خواهد شد. زمان آن است که دست به کار شویم!
محمود احمدی
مدیرمسئول